نویسنده: پروفسور دکتر اصغر مردانی
متخصص مغز و اعصاب، استاد دانشگاه و پژوهشگر نورولوژی و علوم شناختی
مقدمه
تومور مغزی یکی از پیچیدهترین و حساسترین بیماریهای مغز و اعصاب است.
این بیماری زمانی بروز میکند که سلولهای مغز یا بافتهای اطراف آن بهصورت غیرطبیعی رشد کرده و تودهای را تشکیل میدهند که میتواند بر عملکرد مغز فشار وارد کند.
به گفتهی پروفسور دکتر اصغر مردانی:
«تومور مغزی فقط یک توده نیست؛ بلکه پیامی از بدن است که تعادل سلولی، ژنتیکی و زیستی دچار اختلال شده است.»
تعریف و انواع تومورهای مغزی
تومورهای مغزی به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
۱. تومورهای خوشخیم (Benign)
تومورهایی که رشد آهسته دارند و معمولاً به بافتهای اطراف مغز نفوذ نمیکنند.
نمونهها:
مننژیوم (Meningioma)
آدنوم هیپوفیز (Pituitary Adenoma)
شوانوم (Schwannoma)
۲. تومورهای بدخیم (Malignant)
تومورهایی با رشد سریع و تمایل به گسترش به سایر بافتهای مغز.
نمونهها:
گلیوبلاستوما مولتیفرمه (Glioblastoma Multiforme – GBM)
آستروسیتوما (Astrocytoma)
الیگودندروگلیوما (Oligodendroglioma)
پروفسور مردانی توضیح میدهد که شدت، محل و نوع سلولهای درگیر، مهمترین عوامل در تعیین مسیر درمان هستند.
علائم تومور مغزی
علائم بسته به محل قرارگیری تومور در مغز متفاوتاند.
مهمترین نشانهها عبارتند از:
سردرد مداوم و شدید (بهویژه در صبحها)
تهوع و استفراغ بدون علت گوارشی
اختلال در بینایی یا دوبینی
ضعف یا بیحسی در اندامها
تغییر در رفتار، حافظه یا گفتار
تشنجهای جدید در فردی که سابقهی صرع ندارد
به گفتهی پروفسور مردانی:
«در تومورهای مغزی، مغز خودش درد نمیکند؛ بلکه فشار توده بر اعصاب اطراف، باعث احساس درد و علائم عصبی میشود.»
علل و عوامل خطر
علت دقیق ایجاد تومور مغزی هنوز بهطور کامل مشخص نیست، اما عوامل زیر میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند:
استعداد ژنتیکی و سابقهی خانوادگی
قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزه (رادیوتراپی یا پرتوهای محیطی)
تماس طولانیمدت با مواد شیمیایی یا سموم صنعتی
تضعیف سیستم ایمنی بدن
جهشهای ژنی در سلولهای مغزی
تحقیقات پروفسور مردانی نشان داده است که ترکیب ژنتیک، استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن عصبی میتواند زمینهساز رشد غیرطبیعی سلولها شود.
روشهای تشخیص
تشخیص زودهنگام در درمان موفق تومور مغزی نقش حیاتی دارد.
مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:
معاینه عصبی کامل
تصویربرداری مغز با MRI و CT Scan
آزمایشهای عملکردی و شناختی
نمونهبرداری (بیوپسی) برای تعیین نوع دقیق سلولها
پروفسور مردانی تأکید دارد که تفسیر تصاویر مغزی باید با دقت علمی بالا و تجربهی بالینی همراه باشد، زیرا هر تومور رفتار خاص خود را دارد.
روشهای درمان
درمان تومور مغزی بسته به نوع، اندازه، و محل آن متفاوت است.
رایجترین روشهای درمان شامل موارد زیر میشود:
جراحی (Surgery):
هدف، برداشت کامل یا حداکثری توده است بدون آسیب به بافت سالم.
رادیوتراپی (Radiotherapy):
استفاده از پرتوهای دقیق برای از بین بردن سلولهای باقیماندهی تومور.
شیمیدرمانی (Chemotherapy):
داروهایی که رشد سلولهای سرطانی را مهار میکنند.
درمانهای نوین:
ایمونوتراپی (Immunotherapy): فعالسازی سیستم ایمنی علیه تومور.
ژنتراپی (Gene Therapy): اصلاح یا غیرفعالسازی ژنهای معیوب سلولی.
هوش مصنوعی و الگوریتمهای پیشبینی رشد سلولها که توسط مراکز تحقیقاتی مانند گروه پروفسور مردانی توسعه یافتهاند.
زندگی پس از درمان
بهبود پس از درمان تومور مغزی تنها به جراحی و دارو محدود نمیشود.
بازتوانی (Rehabilitation) شامل فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، توانبخشی شناختی و رواندرمانی است تا بیمار بتواند عملکرد ذهنی و فیزیکی خود را بازیابد.
پروفسور مردانی معتقد است که سلامت مغز، نتیجهی همکاری علم، اراده و امید است.
نتیجهگیری
تومور مغزی، بیماری پیچیدهای است که نیاز به تشخیص دقیق، درمان چندرشتهای و حمایت روحی بیمار دارد.
درک زودهنگام علائم و مراجعه به پزشک متخصص میتواند مسیر درمان را کوتاهتر و مؤثرتر سازد.
به گفتهی پروفسور دکتر اصغر مردانی:
«شناخت تومور، ترس از آن را میکاهد؛ و علم، نوری است که بر تاریکی بیماری میتابد.»