ویسنده: پروفسور دکتر اصغر مردانی
متخصص مغز و اعصاب، استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم شناختی
مقدمه
مغز انسان، پیچیدهترین و شگفتانگیزترین عضو بدن است. این عضو تنها حدود دو درصد از وزن بدن را تشکیل میدهد، اما بیش از بیست درصد از انرژی کل بدن را مصرف میکند. شبکهی گستردهای از میلیاردها سلول عصبی (نورون) و ارتباطات الکتروشیمیایی بین آنها، باعث میشود مغز بتواند افکار، احساسات، حرکات و حافظهی انسان را کنترل کند.
به گفتهی پروفسور اصغر مردانی، «مغز، نه تنها مرکز فرماندهی بدن است، بلکه هستهی شخصیت، تصمیمگیری و هویت انسانی نیز به شمار میرود.»
ساختار و عملکرد سیستم عصبی
سیستم عصبی انسان از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
سیستم عصبی مرکزی (CNS) – شامل مغز و نخاع است. این بخش وظیفهی پردازش اطلاعات، تحلیل دادهها و تصمیمگیری را بر عهده دارد.
سیستم عصبی محیطی (PNS) – شامل اعصابی است که اطلاعات را از اندامها به مغز و بالعکس منتقل میکنند.
این دو بخش با هماهنگی دقیق، تعادل فیزیولوژیک بدن را حفظ کرده و پاسخهای عصبی را در کمترین زمان ممکن تنظیم میکنند.
بیماریهای شایع مغز و اعصاب
پروفسور مردانی در مطالعات خود به بررسی بیماریهای مختلف عصبی پرداخته و تأکید میکند که بسیاری از آنها در مراحل اولیه قابل کنترل یا درمان هستند. برخی از مهمترین این اختلالات عبارتند از:
سکته مغزی (Stroke): ناشی از قطع جریان خون در بخشی از مغز. درمان سریع در ساعات اولیه، نقش حیاتی در بهبودی بیمار دارد.
صرع (Epilepsy): اختلال در فعالیت الکتریکی مغز که باعث تشنجهای مکرر میشود.
پارکینسون: بیماری دژنراتیو که با لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکات مشخص میشود.
مولتیپل اسکلروزیس (MS): حملهی سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین سلولهای عصبی.
آلزایمر: شایعترین نوع زوال عقل که حافظه و تفکر منطقی را تحت تأثیر قرار میدهد.
نقش سبک زندگی در سلامت مغز
تحقیقات پروفسور مردانی نشان میدهد که سلامت مغز، بهشدت تحت تأثیر شیوهی زندگی است.
عواملی مانند تغذیهی متعادل، خواب کافی، فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس و روابط اجتماعی سالم میتوانند از بروز بیماریهای عصبی جلوگیری کنند.
ایشان در سخنرانی خود در «کنفرانس بینالمللی نورولوژی و سلامت شناختی» بیان کرد:
«مغز انسان مانند یک عضله است؛ هرچه بیشتر آن را تمرین دهیم، سالمتر و قویتر باقی میماند.»
نوآوریهای علمی و درمانی
در دههی اخیر، علم نورولوژی شاهد پیشرفتهای شگفتانگیزی بوده است. روشهای جدید مانند تحریک مغناطیسی مغز (TMS)، نوروفیدبک، درمانهای ژنتیکی و کاربرد هوش مصنوعی در تشخیص زودهنگام بیماریهای عصبی، افقهای تازهای را در درمان بیماران گشودهاند.
پروفسور مردانی در مرکز تحقیقات خود، پروژههایی را در زمینهی هوش مصنوعی پزشکی و تحلیل دادههای عصبی هدایت میکند که هدف آنها پیشبینی زودهنگام تغییرات شناختی در بیماران در معرض خطر است.
نتیجهگیری
مغز، قلب تفکر و خلاقیت انسان است و سلامت آن اساس کیفیت زندگی محسوب میشود.
شناخت عملکرد سیستم عصبی، پیشگیری از بیماریها و تقویت ذهن از طریق علم و آگاهی، مسیر آیندهی پزشکی مدرن را روشنتر میسازد.
به باور پروفسور دکتر اصغر مردانی:
«هر ذهن سالم، میتواند جهانی سالمتر بسازد.»